Τοιχογραφίες της Θήρας: Το μουσείο αντιγράφων Πέτρου Νομικού

Οι τρισδιάστατες τοιχογραφίες πραγματικού μεγέθους, οι οποίες αναπαρίστανται και εκτίθενται σε αυτό το μουσείο, είχαν χορηγό το «Ίδρυμα Θήρας, Πέτρος Μ. Νομικός» και παρήχθησαν στη Γαλλία από την εταιρία Transfer Relief SA. χρησιμοποιώντας την μέθοδο Kodak Pathé. Άλλες όμοιες με την Kodak Paté προμήθειες έχουν χρηματοδοτηθεί από το Μουσείο Getty της Καλιφόρνια και την Γαλλική Κυβέρνηση για τον Αιγυπτιακό Τάφο του Σεννεφέρ και το Σπήλαιο Lascaux, αντίστοιχα.

Η κατασκευή αυτών των εικόνων περιελάμβανε μία μακρά, πολύπλοκη και επίπονη διαδικασία, η οποία απαιτούσε την μεταφορά φωτογραφικών γαλακτωμάτων επί ενός συνθετικού υποστρώματος, το οποίο αντιγράφει επακριβώς εκείνο της αυθεντικής γύψινης τοιχογραφίας. Αυτό το υπόστρωμα δημιουργήθηκε από ένα τρισδιάστατο-φωτόγραμμα της αυθεντικής τοιχογραφίας, κατά πολύ σύμφωνο με τον τρόπο που η δορυφορική τέχνη δημιουργίας εικόνων χρησιμοποιείται για vα αποδώσει τρισδιάστατα τοπογραφικά με επεξεργασία σε υπολογιστή.

Μετά την ολοκλήρωση του υποστρώματος, το φωτογραφικό γαλάκτωμα στη συνέχεια σταθεροποιείται για να δημιουργήσει τις τοιχογραφίες, οι οποίες εκτίθενται στο μουσείο και αναπαρίστανται σε αυτό το άλμπουμ. Κάθε εικόνα, η οποία παρουσιάζεται στο μουσείο αποδίδεται σε μία κλίμακα 1/1 και έχει φωτογραφηθεί τρισδιάστατα χρησιμοποιώντας αρνητικά 20x25 εκ. προκειμένου να μειωθεί η περιφερειακή παραμόρφωση της εικόνας και να παραχθεί η μέγιστη δυνατή ανάλυση. Τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά ρεαλιστικά και ακριβή και η έκθεση στα Φηρά παραμένει το μόνο μέρος, όπου μπορεί κανείς να δει, να απολαύσει και να μελετήσει όλες τις τοιχογραφίες από το Ακρωτήρι της Θήρας. Η έκθεση συνοδεύεται από πολύ κατατοπιστικά σημειώματα που είναι περισσότερο κατατοπιστικά στα Αγγλικά παρά στη γλώσσα μας, γιατί τα ελληνικά κείμενα είναι, δυστυχώς, άσχημα μεταφρασμένα από τα Αγγλικά.

Για μία πιο εμπεριστατωμένη ανάλυση πάνω σε τεχνικά και καλλιτεχνικά θέματα σχετικά με την δημιουργία των αντιγράφων, παρακαλούμε συμβουλευθείτε "Η Έκθεση Τοιχογραφιών της Θήρας Πέτρου Νομικού: Λεπτομερής αναφορά για τους επισκέπτες που δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον".

Φωτογραφίες: Μιχάλης Τζιώτης

• Διάγραμμα του Μουσείου Π. Νομικού (Διάταξη χώρου και θέσεις εκθεμάτων)
• Αρχαιολογικός Χώρος στο Ακρωτήρι της Θήρας
• Μικρογραφική Ζωφόρος, Δυτική Οικία, Δωμάτιο 5, Βόρειος, Νότιος, Ανατολικός και Δυτικός τοίχος
• Η Απεικόνιση Ζώων στις Θηραϊκές τοιχογραφίες
• Δυτική Οικία
• Ξεστή 3
• «Οικία Γυναικών»
• Συγκρότημα Δ’
• Τομέας Α’
• Κτήριο Β’

Ξεστή 3

Ξεστή 3: Κάτοψη του κτηρίου	«Ζωφόρος Σπείρας», Ξεστή 3, Δωμάτιο 2, Ύψ. 0,37 / Πλ. 3,70 μ. Αυτή η διακοσμητική σύνθεση των σπειρών διακοσμούσε τα ανώτερα τμήματα των τοίχων του δωματίου 2, Ξεστή 3. Η Ζωφόρος διέτρεχε επάνω από τις πόρτες και τα ανώφλια του δωματίου. Πανοραμική φωτογραφία του συνόλου της Ζωφόρου. Για να την δείτε ολόκληρη, παρακαλούμε κυλίστε την δεξιά και αριστερά με τη βοήθεια του κέρσορα
«Γυμνά Αγόρια», Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β, Ισόγειο. Μεσαίος διάδρομος, Ύψ. 1,92 Πλ. 1,93μ. Τέσσερις αντρικές μορφές απεικονίζονται σε μία σειρά τοιχογραφιών, από το σχετικά μεγάλο δωμάτιο 3β. Τρεις από αυτούς είναι γυμνοί νέοι με ξυρισμένα κεφάλια (μπλε). Ένα αγόρι, στο βόρειο διάδρομο, κρατά ένα κύπελλο (ή πύραυνο) και στα δυο χέρια. Στο μεσαίο διάδρομο, που φωτογραφίζουμε εδώ, μια άλλη μορφή κράτα ένα ζωηρόχρωμο ριγέ ύφασμα και, στο ίδιο πλαίσιο, το τρίτο και μικρότερο αγόρι, ζωγραφισμένο με κίτρινη ώχρα, έχει τα χέρια του τεντωμένα. Η τέταρτη μορφή, ένας ενήλικος άντρας, ντυμένος με Μινωικό περίζωμα, κρατά ένα μεγάλο δοχείο, υψωμένο σαν να αδειάζει το περιεχόμενο του. Αυτή η σειρά τοιχογραφίας εστιάζει στο μέγεθος και στην ηλικία του ενήλικα, πράγματι, τα νέα αγόρια γυρίζουν σαν να κατευθύνονται προς αυτόν. Δύο ερμηνείες έχουν προταθεί γι’ αυτή τη σκηνή: Η πρώτη, ότι ο καλλιτέχνης περιγράφει ένα τελετουργικό ενηλικίωσης ενδεχομένως συμπεριλαμβανομένου του ξυρίσματος των κεφαλιών. Σε αυτήν την ερμηνεία, πιθανολογούμε ότι η κανάτα που ο ενήλικος άντρας κρατά είχε χρησιμοποιηθεί για την πλύση του κεφαλιού, και ότι το κύπελλο/πύραυνο που το αγόρι στα δεξιά κρατά χρησιμοποιήθηκε για να τοποθετηθεί το ξυρισμένο μαλλί. Αυτό το τελετουργικό στη συνέχεια θα τελείωνε με το πρόσφατα «ενήλικιωμένο» αγόρι ντυμένο με το λεπτό ύφασμα που κρατάει ο άλλος νέος. Μια δεύτερη εξήγηση προέρχεται από το θέμα της τοιχογραφίας των «Κροκοσυλλεκτριών» του γειτονικού δωματίου. Σε αυτό το δωμάτιο γυναίκες παρουσιάζονται να συλλέγουν ζαφορά στα πλαίσια ενός κατά τα φαινόμενα περίκομψου τελετουργικού. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία, οι άνδρες μπορεί να βοηθούσαν στο τελετουργικό στο οποίο οι γυναίκες συμμετείχαν.	«Γυμνά Αγόρια», Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β, Ισόγειο. Μεσαίος διάδρομος, Ύψ. 1,92 Πλ. 1,93μ Λεπτομέρεια από την προηγούμενη φωτογραφία, με το παιδί που κρατά το ύφασμα.
«Ενήλικος Άντρας», Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β, Ισόγειο. Δυτικός τοίχος, Υψ. 1,93 Πλ. 1,82 μ Η τέταρτη μορφή, που φωτογραφίζεται εδώ, ένας ενήλικος άντρας, ντυμένος με Μινωικό περίζωμα, κρατά ένα μεγάλο δοχείο, υψωμένο σαν να αδειάζει το περιεχόμενο του. Η σειρά τοιχογραφιών σε αυτό το δωμάτιο εστιάζει στο μέγεθος και στην ηλικία του ενήλικα, πράγματι, τα νέα αγόρια γυρίζουν σαν να κατευθύνονται προς αυτόν.	«Ενήλικος Άντρας», Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β, Ισόγειο. Δυτικός τοίχος, Υψ. 1,93 Πλ. 1,82 μ Λεπτομέρεια από την προηγούμενη φωτογραφία
«Γυμνό Αγόρι», Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β. Ισόγειο. Βόρειος διάδρομος. Υψ. 1,75 Πλ. 1,24 μ Ένα αγόρι, στο βόρειο διάδρομο, κρατά ένα κύπελλο (ή πύραυνο) και στα δύο χέρια. Εντάσσεται στην σειρά τοιχογραφιών που βρέθηκαν στο δωμάτιο 3β και που δείχνουμε στις προηγούμενες φωτογραφίες.	«Ρόδακες» Ξεστή 3, Δωμάτιο 9, Δεύτερος όροφος Ύψ. 1,91 Πλ. 2,52 μ Αυτή η καθαρά διακοσμητική ανάγλυφη τοιχογραφία είναι μοναδική στο Ακρωτήρι. Οι διπλές κυματιστές ζώνες που περνούν μέσα από τα ζωγραφισμένα δαχτυλίδια διαμορφώνουν ένα δίκτυο ρόμβων εσωκλείοντας o κάθε ένας τέσσερις ρόδακες. Αυτό το μοτίβο είναι μια από τις πιο όμορφες και καλλιτεχνικά μοναδικές μη ανθρωπόμορφες μορφές τέχνης που βρίσκονται στο Ακρωτήρι. Οι λεπτομέρειες και η πλαστικότητα του σχήματος απαιτούν υψηλό βαθμό ακρίβειας του σχεδίου και της ακριβούς δυνατότητας αναπαραγωγής που κανουν αυτήν ιην τοιχογραφία αισθητικά και τεχνικά πολύ αναπτυγμένη.
«Ρόδακες» (Λεπτομέρεια) Ξεστή 3, Δωμάτιο 9, Δεύτερος όροφος Ύψ. 1,91 Πλ. 2,52 μ	Σχεδίασμα του δωματίου 3α της Ξεστής 3 Πρώτος Όροφος: «Κροκοσυλλέκτριες» στον ανατολικό τοίχο (δεξιά), «Πότνια Θηρών» και «Κροκοσυλλέκτρια» στον βόρειο τοίχο (απέναντί μας). Ισόγειο: «Λατρεύτριες» - «Δεξαμενή Καθαρμών»- Βόρειος τοίχος
«Πότνια Θηρών» και «Κροκκοσυλλέκτρια» Ξεστή 3, Δωμάτιο 3α, Πρώτος όροφος, Βόρειος τοίχος. Ύψος 2,30 Πλ. 3,22 μ Ο βόρειος τοίχος απεικονίζει ένα τοπίο γεμάτο με κρόκους. Εδώ, μια τρίτη γυναικεία μορφή αδειάζει στήμονες κρόκου από το καλάθι της σε ένα μεγαλύτερο δοχείο. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι είναι μια τρίτη κροκοσυλλέκτρια. Στα δεξιά, καθισμένη επάνω σε ένα βάθρο, είναι μία τέταρτη γυναικεία μορφή. Τοποθετημένη αρκετά πιο πάνω από τις άλλες τρεις γυναίκες, αυτή η γυναίκα είναι πλουσιοπάροχα ντυμένη, στολισμένη με διάφορα κοσμήματα. Ζωικά θέματα και μοτίβα διακοσμούν αυτή τη κεντρική μορφή, φορά δύο περιδέραια, ένα με χάντρες παπιών και ένα με μοτίβα λιβελούλων και στο κεφάλι της φαίνεται μια φιδωτή ταινία. Μπροστά της είναι ένας μπλε πίθηκος που αναρριχάται επάνω στο βάθρο, προτείνοντας ένα μπουκέτο λουλουδιών κρόκων. Στα πλευρά της κάθεται ένας Γρύπας. Ο Γρύπας, μισός αετός - μισός λιοντάρι, είναι ένα μυθικό πλάσμα που συνδέεται με τη μεγαλειότητα και τη δύναμη. Τη γυναικεία αυτή μορφή, τοποθετημένη σε αυτήν την εξέδρα στη μέση των πραγματικών και μυθικών ζώων, οι επιστήμονες την έχουν ερμηνεύσει ως θεότητα και την έχουν ονομάσει Ποτνία Θηρών. Είναι πιθανόν ότι αυτή η τοιχογραφία απεικονίζει έναν θρησκευτικό εορτασμό, την προσφορά της συγκομιδής κρόκων στη Θεά Φύση.	«Πότνια Θηρών» και «Κροκκοσυλλέκτρια» (Μορφή αριστερά) Ξεστή 3, Δωμάτιο 3α, Πρώτος όροφος, Βόρειος τοίχος.
«Πότνια Θηρών» και «Κροκκοσυλλέκτρια» (Μορφή στα δεξιά, η «Πότνια Θηρών» Ξεστή 3, Δωμάτιο 3α, Πρώτος όροφος, Βόρειος τοίχος.	«Κροκοσυλλέκτριες» Ξεστή 3, Δωμάτιο 3α. Πρώτος όροφος, Ανατολικός τοίχος, Ύψ. 2.44 / Πλ. 2.66 μ. Στον ανατολικό τοίχο δύο γυναίκες, η μία νεώτερη από τη άλλη, απεικονίζονται σε ένα χωράφι με κρόκους. Η πιο ηλικιωμένη μορφή συλλέγει με το δεξί της χέρι τους στήμονες των ανθέων του κρόκου, κρατώντας ένα καλάθι με το αριστερό της. Η νεώτερη γυναίκα, αυτή με το ξυρισμένο μπλε κεφάλι, συλλέγει τους στήμονες και με τα δύο της χέρια. Η ηλικία των προσώπων και η στάση της μιας έναντι της άλλης υποδηλώνουν πως η μικρότερη είναι μαθήτρια της μεγαλύτερης. Οι ερευνητές πιστεύουν πως πρόκειται είτε για τον Crocus sativus ή για τον Crocus cartwrightianus που απεικονίζονται στην τοιχογραφία. Ο Crocus sativus φυτρώνει ακόμα στην κυρίως Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου, και ανθίζει σε διάστημα λίγων ημερών κατά το τέλος του καλοκαιριού. Καλλιεργούμενη από την αρχαιότητα η ζαφορά, που εξάγεται από τους στήμονες του φυτού, χρησιμοποιείται επί αιώνες ως χρωστική, φαρμακευτική και αρωματική ουσία. Η Ζαφορά χρησιμοποιήθηκε στο Ακρωτήρι για την χρώση των ενδυμάτων, αλλά μπορεί και για άλλους σκοπούς. Ενδύματα βαμμένα με ζαφορά, κυρίως γυναικεία, απεικονίζονται σε πολλές τοιχογραφίες. Κατά την κλασική Εποχή, ενδύματα βαμμένα με ζαφορά ήταν ένδειξη πλούτου και κοινωνικής ανωτερότητας. Τέτοια ενδύματα αναφέρονται πολύ συχνά στην Μυθολογία, σε θεατρικά έργα και στην αρχαία Ποίηση.
«Κροκοσυλλέκτριες» (Μορφή στα αριστερά)	«Κροκοσυλλέκτριες» (Μορφή στα δεξιά)
«Κροκοσυλλέκτριες» (Κεντρικό τμήμα)	«Λατρεύτριες» - «Δεξαμενή Καθαρμών». Ξεστή 3, Ισόγειο, Δωμάτιο 3α, Βόρειος τοίχος, Ύψος 1,43 Μήκος 3,91 μ. Οι τρεις περίπλοκα ντυμένες γυναίκες σε αυτήν την τοιχογραφία εμφανίζονται να πηγαίνουν προς αυτό που οι μελετητές έχουν ερμηνεύσει ως βωμός λάρνακα. Η κατασκευή του «βωμού» που βρίσκεται στον ανατολικό τοίχο (δεν εκτίθεται), εμφανίζει διάφορα μεγάλα κέρατα από τις άκρες των οποίων στάζουν κόκκινες σταγόνες, ενδεχομένως αίμα. Ο πλούσιος ιματισμός των γυναικών, τα κομψά κοσμήματα, και ο λεπτομερής καλλωπισμός δείχνουν την κοινωνική θέση και τη σημασία αυτής της σύνθεσης. Η αριστερή μορφή φορά διαφανές μπούστο υψηλής ποιότητας κεντημένο με στήμονες κρόκου. Στο αριστερό χέρι της, μεταξύ των κομψών δάχτυλών της, κράτα ένα περιδέραιο. Η μορφή στη μέση είναι ζωγραφισμένη προφίλ, κρατώντας με το ένα χέρι το τραυματισμένο πόδι της και με το άλλο χέρι το μέτωπό της Η χειρονομία «χέρι στο μέτωπο» βρίσκει παραλληλισμό στην Αιγυπτιακή εικονογραφία όπου χρησιμοποιείται για να απεικονίσει θρήνο. Η τρίτη γυναικεία μορφή, η νεότερη των τριών, είναι ντυμένη με ένα ένδυμα με πουά και παρουσιάζεται με ξυρισμένο κεφάλι (μπλε) και με δυο μαύρες μακριές κοτσίδες. Η εικονογραφία και η νεότητα της τρίτης γυναικείας μορφής, μαζί με την παρουσία μόνο γυναικών, έχουν οδηγήσει τους μελετητές στο συμπέρασμα ότι αυτή η τοιχογραφία αντιπροσωπεύει ένα τελετουργικό ενηλικίωσης θρησκευτικής σημασίας.
«Λατρεύτριες» (Λεπτομέρεια 1) Η αριστερή μορφή φορά διαφανές μπούστο υψηλής ποιότητας κεντημένο με στήμονες κρόκου. Στο αριστερό χέρι της, μεταξύ των κομψών δάχτυλών της, κράτα ένα περιδέραιο.	«Λατρεύτριες» (Λεπτομέρεια της προηγούμενης φωτογραφίας) Από μία διαφάνεια στο μουσείο
«Λατρεύτριες» (Ακόμα μία λεπτομέρεια από την ίδια τοιχογραφία) Το περιδέραιο που κρατά η πρώτη γυναίκα, όπως εκτίθεται στο μουσείο από μία διαφάνεια.	«Λατρεύτριες» (Λεπτομέρεια 2) Η μορφή στη μέση είναι ζωγραφισμένη προφίλ, κρατώντας με το ένα χέρι το τραυματισμένο πόδι της και με το άλλο χέρι το μέτωπό της Η χειρονομία «χέρι στο μέτωπο» βρίσκει παραλληλισμό στην Αιγυπτιακή εικονογραφία όπου χρησιμοποιείται για να απεικονίσει θρήνο.
«Λατρεύτριες» (Λεπτομέρεια της προηγούμενης φωτογραφίας) Από μία διαφάνεια που εκτίθεται στο μουσείο	«Λατρεύτριες» (Λεπτομέρεια 3) Η τρίτη γυναικεία μορφή, η νεότερη των τριών, είναι ντυμένη με ένα ένδυμα με πουά και παρουσιάζεται με ξυρισμένο κεφάλι (μπλε) και με δυο μαύρες μακριές κοτσίδες.
Αγριόπαπια Ξεστή 3, Δωμάτιο 3β, Πρώτος όροφος: "Αγριόπαπια" Διάφορες απεικονίσεις παπιών βρέθηκαν σε τοιχογραφίες στο Ακρωτήρι. Οι πάπιες παρουσιάζονται συνήθως στο φυσικό βιότοπό τους με εξαίρεση το μοτίβο παπιών που βρίσκεται στις χάντρες περιδέραιων της «Ποτνίας Θηρών». Εδώ το πουλί απεικονίζεται προφίλ, με τα φτερά του να κάμπτονται προς τα πάνω. Αφού λίγα μόνο αποσπάσματα αυτής της τοιχογραφίας διασώζονται, δεν είμαστε σίγουροι για το τι η τοιχογραφία αυτή μπορούσε να περιέχει.

• Διάγραμμα του Μουσείου Π. Νομικού (Διάταξη χώρου και θέσεις εκθεμάτων)
• Αρχαιολογικός Χώρος στο Ακρωτήρι της Θήρας
• Μικρογραφική Ζωφόρος, Δυτική Οικία, Δωμάτιο 5, Βόρειος, Νότιος, Ανατολικός και Δυτικός τοίχος
• Η Απεικόνιση Ζώων στις Θηραϊκές τοιχογραφίες
• Δυτική Οικία
• Ξεστή 3
• «Οικία Γυναικών»
• Συγκρότημα Δ’
• Τομέας Α’
• Κτήριο Β’