Ο ΤΑΦΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Α΄ ΤΩΝ ΜΥΚΗΝΩΝ
Ο Ταφικός Κύκλος Α΄αποκαλύφθηκε μέσα στην Ακρόπολη των Μυκηνών, αν και, αρχικά, πρέπει να βρισκόταν εκτός των τειχών, ως τμήμα ενός εκτεταμένου νεκροταφείου. Η ανασκαφή του διενεργήθηκε το 1876 από τον Ερρίκο Σλήμαν, υπό την αιγίδα της Αρχαιολογικής υπηρεσίας, με επιβλέποντα τον Έφορο Αρχαιοτήτων Παναγιώτη Σταματάκη.
Ο Ταφικός Κύκλος Α΄ περιλαμβάνει έξι ορθογώνιους κάθετους λακκοειδείς τάφους, των οποίων οι διαστάσεις κυμαίνονται από 3 Χ 3,50 μ. έως 4,50 Χ 6,40 μ. Με τον όρο κάθετος λακκοειδής τάφος εννοείται ο τάφος ο οποίος κατασκευαστικά αποτελείται από δύο τμήματα: τον κυρίως λάκκο ανοιγμένο στο φυσικό βράχο που χρησιμοποιείται για την ταφή, και το ευρύτερο όρυγμα πάνω απ’ αυτόν. Η στέγη στηρίζεται στα πλευρικά τοιχώματα του λάκκου και είναι συνήθως κατασκευασμένη από ξύλα ή πλάκες, ενώ το ευρύτερο όρυγμα γεμίζει με χώμα μετά την ταφή.
Συνολικά οι τάφοι του Κύκλου Α΄ περιείχαν δεκαεννέα ταφές, από τις οποίες οι εννέα ανήκαν σε άνδρες, οκτώ σε γυναίκες και δύο σε βρέφη. Εκτός από τον Τάφο ΙΙ, ο οποίος περιείχε μία ταφή, οι υπόλοιποι περιείχαν από δύο έως πέντε ταφές. Οι νεκροί ήσαν τοποθετημένοι σε ύπτια θέση, με κατεύθυνση κατά κανόνα από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Οι Τάφοι Ι-V αποκαλύφθηκαν από τον Σλήμαν, ενώ ο Τάφος VI αποκαλύφθηκε ένα χρόνο αργότερα από τον Σταματάκη. Από την κεραμεική που βρέθηκε στους Τάφους I, II, III, και VI, φαίνεται ότι ο Ταφικός Κύκλος Α΄μπορεί να χρονολογηθεί από το τέλος της Μεσοελλαδικής Εποχής έως την Υστεροελλαδική ΙΙΑ περίοδο, δηλαδή από τον 16ο αι. π.Χ. έως τις αρχές του 15ου αι. π.Χ.
Ο εκπληκτικός πλούτος των κτερισμάτων μαρτυρεί την υψηλή κοινωνική θέση των νεκρών και τον πολεμικό τους χαρακτήρα: κοσμήματα και σκεύη από χρυσό, μεγάλος αριθμός διακοσμημένων ξιφών και άλλων χάλκινων αντικειμένων, όπως επίσης και έργα από εισηγμένα υλικά όπως ήλεκτρο, λαζουρίτη λίθο, φαγεντιανή και αυγό στρουθοκαμήλου αλλά και μία μικρή αλλά χαρακτηριστική ομάδα πήλινων αγγείων, επιβεβαιώνουν τον σημαντικό ρόλο που έπαιξαν οι Μυκήνες εκείνη την εποχή και δικαιώνουν τον Ομηρικό χαρακτηρισμό των Μυκηνών ως «πολύχρυσων».
Η θρυλική ανασκαφή του Ταφικού Κύκλου Α΄εντυπωσίασε ολόκληρο τον κόσμο με τα πολύτιμα ευρήματά της και έθεσε τα θεμέλια της ελληνικής Προϊστορίας, ανοίγοντας το δρόμο για τη μελέτη ενός μεγάλου, άγνωστου μέχρι τότε πολιτισμού. Η ανασκαφή των Μυκηνών έφερε τον Σλήμαν στο απόγειο της φήμης του και του χάρισε τον τίτλο του «πατέρα της μυκηναϊκής αρχαιολογίας».
Ο λακκοειδής Τάφος Ι περιείχε τρεις γυναικείες ταφές, κτερισμένες με χρυσά κοσμήματα, ενώ γύρω τους είχαν εναποτεθεί αγγεία από φαγεντιανή, ελεφάντινη πυξίδα, δύο αργυρά κύπελλα, το ένα με χρυσό χείλος, χάλκινα σκεύη και αρκετά πήλινα αγγεία.
Ο λακκοειδής Τάφος ΙΙ περιείχε μία μόνο ανδρική ταφή συνοδευόμενη από σχετικά λίγα κτερίσματα, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζουν ένα χρυσό κύπελλο, ένα χρυσό λεπτό διάδημα, αρκετά χάλκινα όπλα, πήλινα αγγεία και σκεύη από φαγεντιανή.
Ο λακκοειδής Τάφος ΙΙΙ, ο λεγόμενος «Τάφος των Γυναικών», περιείχε τις ταφές τριών γυναικών και δύο βρεφών. Οι νεκροί του τάφου ήσαν κυριολεκτικά καλυμμένοι με χρυσά κοσμήματα, ενώ τεράστια χρυσά διαδήματα κάλυπταν το κεφάλι. Ελάσματα χρυσού κάλυπταν τους σκελετούς των δύο βρεφών. Υπήρχε πληθώρα χρυσών δισκαρίων και άλλων περίτμητων χρυσών ελασμάτων με έκτυπη διακόσμηση, που θα ήταν αρχικά ραμμένα στα ρούχα ή τα σάβανα των νεκρών. Στα κοσμήματα περιλαμβάνονταν και μεγάλες ασημένιες ή χάλκινες περόνες με κεφαλή από ορεία κρύσταλλο ή με χρυσά επιθήματα και περιβλήματα, ένα περιδέραιο με χάντρες από ήλεκτρο (κεχριμπάρι), χρυσά ενώτια (σκουλαρίκια), χρυσές σφραγίδες με σκηνές κυνηγιού και μονομαχίας. Υπήρχαν ακόμα μικροσκοπικά χρυσά αγγεία, αγγεία από φαγεντιανή και χρυσές ζυγαριές.
Ο λακκοειδής Τάφος IV εντυπωσιάζει με τον πλούτο και το μέγεθός του. Περιείχε τις ταφές τριών ανδρών και δύο γυναικών. Οι δύο από τους νεκρούς ήταν τοποθετημένοι από Βορρά, κατ’ εξαίρεση του τυπικού προσανατολισμού από Ανατολή προς Δύση. Οι τρεις χρυσές νεκρικές προσωπίδες αποτελούν το κατ’ εξοχήν κτέρισμα των ανδρικών τάφων, ενώ σε μία ταφή ανήκει ένα χρυσό επιστήθιο. Τους νεκρούς συνόδευαν στον τάφο πολύτιμα χρυσά, αργυρά και λίθινα αγγεία, πολλά από αυτά τελετουργικά ρυτά με περίτεχνη διακόσμηση ή ζωόμορφα, μεγάλα χάλκινα σκεύη και πολυάριθμα όπλα, ανάμεσά τους το περίφημο εγχειρίδιο με εμπίεστη διακόσμηση κυνηγιού λιονταριών. Χρυσά διαδήματα και πολυάριθμα χρυσά κοσμήματα, περίτμητα ελάσματα σε διάφορα σχήματα και ζώνες ή τελαμώνες στόλιζαν τους νεκρούς.
Ο λακκοειδής τάφος V περιείχε τις ταφές τριών ανδρών. Οι δύο απ΄τους νεκρούς έφεραν χρυσές προσωπίδες, εκ των οποίων η μία είναι γνωστή ως «προσωπίδα του Αγαμέμνονος», ονομασία συμβατική, εφ’ όσον είναι τετρακόσια χρόνια παλαιότερη του Τρωικού Πολέμου. Τους νεκρούς συνόδευαν στον τάφο χρυσά επιστήθια, περίτεχνα χάλκινα ξίφη και εγχειρίδια με εμπίεστη διακόσμηση, πολύτιμα αγγεία από χρυσό και άργυρο, ένα ρυτό από αβγό στρουθοκαμήλου με επίθετα δελφίνια από φαγεντιανή, καθώς και ξύλινη εξαγωνική πυξίδα με χρυσή επένδυση. Τα χρυσά κοσμήματα είναι λιγότερα εδώ απ’ ό,τι στους τάφους με γυναικείες ταφές, ενώ υπάρχουν πολυάριθμες χάντρες από ήλεκτρο.
Ο λακκοειδής τάφος VI περιείχε δύο καλά διατηρημένες ανδρικές ταφές, οι οποίες συνοδεύονταν από χρυσό κύπελλο, δύο χρυσές «επιγονατίδες», πολλά χάλκινα όπλα (ξίφη, εγχειρίδια και λόγχες) και πήλινα αγγεία.