Το χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτους ιδρύθηκε το 334-333 π.Χ στην αρχαία Οδό των Τριπόδων που συνέδεε την Αρχαία Αγορά με το Ιερό και το Θέατρο του Διονύσου. Τρίποδες ήταν τα βραβεία που έπαιρναν από την Πολιτεία οι Χορηγοί για τη νίκη τους στους δραματικούς αγώνες των Μεγάλων ή εν Άστει Διονυσίων. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. ήταν στημένοι πάνω σε ορθογώνιες βάσεις, ενώ τον 4ο αιώνα π.Χ. σε πιο περίτεχνα κτίσματα, συνήθως σε μορφή μικρού ναού. Ο Παυσανίας περιγράφει την Οδό Τριπόδων γεμάτη από παρόμοια χορηγικά μνημεία, σε μορφή μικρών ναών, πράγμα που επιβεβαιώθηκε από τις σύγχρονες ανασκαφές. Το Μνημείο του Λυσικράτη είναι το μόνο, όμως, που διασώθηκε, και είναι σχεδόν ανέπαφο. Γνωρίζουμε τον χρόνο κατασκευής του από την αναφορά στην χορηγική επιγραφή του ονόματος του Ευαίνετου, Άρχοντος το 334-333 π.Χ. Η μετάφραση ολόκληρης της επιγραφής είναι ως εξής: “Ο Λυσικράτης, γιός του Λυσιθείδη, από την αρχόντισσα της Κικύνας, χορηγός. Η φυλή του Ακαματίδη νίκησε στις χορωδίες των αγοριών, ο Θέων ήταν ο παίκτης του φλάουτου, ο Λυσιάδης από την Αθήνα ο αρχηγός της χορωδίας, ο Ευαίνετος ήταν ο άρχων”.
Πάνω στη μαρμάρινη ζωφόρο έφερε παράσταση της σύγκρουσης του Διονύσου με τους πειρατές, τους οποίους ο θεός μεταμόρφωσε σε δελφίνια. Το 1669 μ.Χ. το Μνημείο με τον περιβάλλοντα χώρο του ενσωματώθηκε στη μονή των Καπουτσίνων, στην οποία φιλοξενήθηκαν αργότερα ο Λόρδος Βύρων, ο Σατομπριάν και άλλοι. Με εξαίρεση το Μνημείο του Λυσικράτους, όλα τα κτίσματα της Μονής καταστράφηκαν το 1824 από τον Ομέρ Πασά. Το 1845 Γάλλοι αρχαιολόγοι καθάρισαν το μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο από τα ερείπια και ερεύνησαν για αρχιτεκτονικά μέλη που έλειπαν. Το 1876-1887 πραγματοποιήθηκε η αναστήλωση από τους Μπουλανζέ και Λοβιό.
Τον 20ο αιώνα έγιναν ανασκαφικές και ερευνητικές εργασίες γύρω από το Φανάρι του Διογένη (έτσι αποκαλείται από το αθηναϊκό κοινό, για άγνωστους λόγους). Οι εργασίες, που έγιναν υπό την αιγίδα της Ελληνικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, περιορίστηκαν στην αποσαφήνιση της διαδρομής της Οδού Τριπόδων και στην μελέτη θεμελίων άλλων χορηγικών μνημείων και κτισμάτων μέσα και δίπλα στην οδό.
(Φωτογραφίες: Μιχάλης Τζιώτης)
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Το αμμοχάλικο στο μπροστινό μέρος του πλάνου καλύπτει τον χώρο ανασκαφής γύρω από το Μνημείο μετά την ολοκλήρωση της φωτογραφικής αποτύπωσης και της επιτόπιας μελέτης, για να προστατευτεί από τα νερά της βροχής και τη συγκέντρωση απορριμάτων. Τα ευρήματα περιλάμβαναν μέρος της αρχαίας οδού Τρπόδων, θεμελιώσεις κτηρίων στις φυσικές επιχώσεις των αρχαίων βάσεων και άλλων χορηγικών μνημείων και χριστιανικών τάφων, γιατί η περιοχή χρησιμοποιούνταν κάποτε ως νεκροταφείο. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Η βάση του χορηγικού τρίποδα, που τώρα έχει χαθεί, στην κορυφή του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Μέρος της ζωφόρου όπου απεικονίζεται η, δημοφιλής στην αρχαιότητα, περιπέτεια του Διονύσου με τους πειρατές, τους οποίους μετταμόρφωσε σε δελφίνια. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Το πάνω μέρος του Ιωνικού κίονα (ενός από τους 6) που στηρίζουν την οροφή του μνημείου. Τέτοιοι κίονες πρωτοχρησιμοποιήθηκαν στην Αθήνα την εποχή της ανέγερσης του μνημείου. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη |
|
Πλάκα: Το Μνημείο του Λυσικράτη |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Στήλη αναμνηστική του γεγονότος πως ο λόρδος Βύρων κατοίκησε στη μονή των Καπουκίνων που είχε συμπεριλάβει το μνημείο στην ιδιοκτησία της και συνέβαλε στο να σωθεί. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Και άλλη στήλη που μας πληροφορεί πως το μνημείο είχε αγοραστεί και συντηρηθεί από την Γαλλία. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Φωτογραφία σχεδίου του μέσου του 18ου αιώνα για την τότε κατάσταση του μνημείου και των περιβαλλόντων κτηρίων. |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη
Φωτογραφία της επιτόπου πληροφοριακής πινακίδας |
|
Το Μνημείο του Λυσικράτη |
|
|
