Το Μνημείο του Φιλοπάππου βρίσκεται στην κορυφή του υψηλότερου από τους τρεις λόφους δυτικά της Ακρόπολης, του Λόφου των Μουσείων, που, σύμφωνα με τον αρχαίο περιηγητή Παυσανία, πήρε το όνομά του από τον ποιητή Μουσαίο, που έζησε, δίδαξε και τάφηκε σε αυτόν. Η διαμορφωμένη με λαξεύσεις στο φυσικό βράχο πλατεία, στα ΒΑ της κορυφής του Λόφου, με κόγχες στα δυτικά, που διαθέτουν βάθρα για αγάλματα, θρανία και τράπεζα για προσφορές, εικάζεται ότι ανήκει στο Ταφικό Ηρώο του Μουσαίου. Πιθανότερη όμως είναι η ταύτιση του χώρου με τέμενος των Μουσών, στις οποίες πρέπει να ήταν αφιερωμένος ο λόφος.
Η περίοπτη και δεσπόζουσα θέση του Λόφου απέναντι στην Ακρόπολη, αποτέλεσε στα μυθικά χρόνια το προπύργιο των Αθηναίων εναντίον των Αμαζόνων και διαχρονικά χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό μεγάλης στρατηγικής σημασίας σε σημαντικές πολεμικές επιχειρήσεις. Οι Αθηναίοι, τον 5ο αιώνα π.Χ., συμπεριέλαβαν το Λόφο στη Θεμιστόκλεια οχύρωση, ενώ τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Δημήτριος ο Πολιορκητής ενσωμάτωσε στα παλαιά τείχη ένα μικρό οχυρό, το γνωστό ως Μακεδονικό Φρούριο, και τοποθέτησε φρουρά για τον έλεγχο της πόλης.
Τον 2ο αιώνα μ.Χ., ο Γάιος Ιούλιος Αντίοχος Φιλόπαππος, πρίγκηπας από την Κομμαγηνή της Άνω Συρίας και ευεργέτης της Αθήνας, ανήγειρε στην κορυφή του Λόφου των Μουσείων το ταφικό του μνημείο, ύψους 12μ, που κυριάρχησε έκτοτε του τοπίου και επέβαλε στο Λόφο το όνομα του ιδρυτή του.
Το μνημείο, κατασκευασμένο από πεντελικό μάρμαρο, υψώνεται πάνω σε πώρινη κρηπίδα και χωρίζεται σε δύο ζώνες. Η πρώτη ζώνη καταλαμβάνεται από ζωφόρο, όπου εικονίζεται ο Φιλόπαππος σε άρμα συνοδεία ραβδούχων, ενώ η δεύτερη διαμορφώνεται σε κόγχες. Στην κεντρική κόγχη απεικονίζεται ο Φιλόπαππος σε θρόνο με την επιγραφή «ΦΙΛΟΠΑΠΠΟΣ ΕΠΙΦΑΝΟΥΣ ΒΗΣΑΙΕΥΣ» και στην αριστερή, σύμφωνα με την επιγραφή, ο παππούς του «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΝΤΙΟΧΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΝΤΙΟΧΟΥ». Στη δεξιά, που δεν διασώζεται, απεικονιζόταν ο ιδρυτής της δυναστείας «ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΣΕΛΕΥΚΟΣ ΝΙΚΑΤΩΡ».
Το μνημείο σωζόταν ακέραιο έως τον 15ο αιώνα, αλλά καταστράφηκε σταδιακά από βανδαλισμούς και φυσικά φαινόμενα. Αναστηλώθηκε ενμέρει το 1904 από τον μηχανικό Κ. Μπαλάνο.
(Φωτογραφίες: Μιχάλης Τζιώτης)
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Πρώτη εικόνα του μνημείου, αφού έχουμε ανέβει στην κορυφή του λόφου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Πλησιάζοντας από το λιθόστρωτο μονοπάτι |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Φωτογραφία του μνημείου από τα ανατολικά |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Μέρος της ανατολικής όψης του μνημείου, με τη ζωφόρο του κάτω επιπέδου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Μέρος της ανατολικής όψης του μνημείου
Τμήμα της ζωφόρου και η αριστερή κόγχη με το άγαλμα του παππού του Φιλόπαππου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Μέρος της ανατολικής όψης του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Το άνω μέρος της ανατολικής όψης του μνημείου, με τις δύο σωζόμενες κόγχες |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Μέρος της ζωφόρου της ανατολικής όψης του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η νότια πλευρά |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η δυτική (πίσω) πλευρά του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η βάση από πωρόλιθο, όπως φαίνεται στην δυτική (πίσω) πλευρά του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Ακόμα μία σχεδόν πλήρης φωτογράφιση της ανατολικής πλευράς του μνημείου, με τον φωτογράφο στην βορειοανατολική "γωνία" του |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η κόγχη με το άγαλμα του παππού του Φιλόππαπου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η μαρμάρινη επιγραφή στο εμπρόσθιο άνω τμήμα του μνημείου |
|
Το Μνημείο του Φιλοπάππου: Η βόρεια πλευρά του μνημείου, μέσα στο προστατευτικό κιγκλίδωμα |
|
|
