Τεχνικές Μωσαϊκών

Τα δάπεδα των ναών και κάποιων δημοσίων κτηρίων είναι συνήθως στρωμένα με ακριβές πλάκες μαρμάρου. Στα σπίτια, όμως, πολλά δωμάτια του ισογείου είχαν δάπεδο από πηλόχωμα ανακαταμένο συχνά με θραύσματα θαλασσινών οστράκων, ενώ είναι πολύ πιθανόν ότι κάποια δωμάτια, ιδίως του επάνω πατώματος, είχαν ξύλινο δάπεδο. Κάποιοι υπαίθριοι χώροι είναι στρωμένοι με πλάκες γνευσίου, όπως και οι δρόμοι, ενώ υπάρχουν λίγα δάπεδα από πήλινες πλάκες.

Τα ψηφιδωτά δάπεδα είναι ανθεκτικά, εντυπωσιακά και παράλληλα πρακτικά, μια και εύκολα μπορούσαν να καθαριστούν και να πλυθούν. Αυτός ήταν, επομένως, ο συνήθης τρόπος κάλυψης των δαπέδων, κυρίως των πλουσιότερων σπιτιών, αλλά και κάποιων δημοσίων κτηρίων. Τα ψηφιδωτά κατασκευάζονταν από μία ποικιλία λίθων συνδεδεμένων με ένα ισχυρό κονίαμα πάνω σε ειδικά προετοιμασμένο υπόστρωμα. Για την κάλυψη των δαπέδων σε υπαίθριους χώρους ή δευτερεύοντα δωμάτια χρησιμοποιούσαν βότσαλα ή φτηνά ανακυκλωμένα υλικά: θραύσματα μαρμάρου, απορρίμματα από τις οικοδομές και τα εργαστήρια των λιθοξόων ή κομμάτια από αμφορείς. Στα δάπεδα των αιθρίων και τα κύρια δωμάτια τα μωσαϊκά είναι πολυτελέστερα, κατασκευασμένα με ειδικά κομένες κυβικές ψηφίδες (opus tesselatum). Στο κέντρο κάποιων δωματίων υπάρχει ένα 'έμβλημα', κατασκευασμένο με μικρότερες ψηφίδες (0,003-0,001 μ.) που κόβονται σε διαφορετικά σχήματα, ανάλογα με την επιφάνεια που πρέπει να καλύψουν (opus vermiculatum), και συνδέονται με ομοιόχρωμο κονίαμα, ώστε να μειωθούν τα ελάχιστα κενά μεταξύ των ψηφίδων, σε μία προσπάθεια να φανεί η παράσταση ως ζωγραφικός πίνακας. Σ' αυτό το δάπεδο είναι φανερή η προσπάθεια να μιμηθούν πολύχρωμα χαλιά που "απλώνονται" στο κέντρο του δωματίου, αίσθηση που γίνεται πιο έντονη επειδή το τμήμα ανάμεσα στα όρια του "χαλιού" και τον τοίχο καλύπτεται με απλούστερο ψηφιδωτό από θραύσματα μαρμάρου (opus segmentatum). Μπροστά στην είσοδο του δωματίου κατασκευάζεται ένα μικρότερο "χαλάκι".

Για την κατασκευή των ψηφιδωτών αυτών χρησιμοποιείται ποικιλία υλικών: βότσαλα, μάρμαρα διαφορετικών χρωμάτων, ημιπολύτιμοι λίθοι, υαλόμαζα, κεραμεικά. Φαίνεται ότι υπήρχε ένα συγκεκριμένο θεματολόγιο από το οποίο διάλεγε ο πελάτης, επειδή τα ίδια διακοσμητικά θέματα απαντούν όχι μόνο σε πολλά ψηφιδωτά δάπεδα της Δήλου αλλά και σε άλλες αρχαίες θέσεις. Τα διακοσμητικά θέματα είναι περιορισμένα, συνήθως γεωμετρικά ή σχηματοποιημένα φυτικά, ενώ υπάρχει σαφής προτίμηση για θέματα θαλασσινά (δελφίνια, άγκυρες, τρίαινες, Τρίτωνες, ψάρια), πράγμα φυσικό, αφού οι ιδιοκτήτες των σπιτιών ζουν από το θαλασσινό εμπόριο. Θεατρικές μάσκες και θέματα από τον Διονυσιακό κύκλο είναι επίσης ιδιαίτερα αγαπητά. Τα σχέδια χαράσσονται συνήθως απ' ευθείας πάνω στο κονίαμα, με τη βοήθεια περίτμητων μολύβδινων πλακιδίων, ώστε να είναι ομοιόμορφα, ενώ με φύλλα μολύβδου που τοποθετούν μεταξύ των διακοσμητικών θεμάτων οριοθετούν το χώρο για ψηφιοθέτηση και κάνουν πιο καθαρό το περίγραμμα του σχεδίου. Τα εμβλήματα, που απαιτούν μακρόχρονη και πιο προσεκτική εργασία, κατασκευάζονται στα εργαστήρια και τοποθετούνται στο δάπεδο έτσι που να μπορούν να μεταφερθούν.

Τα ψηφιδωτά πατώματα της Δήλου τοποθετούνται στις τελευταίες δεκαετίες του 2ου και στις αρχές του 1ου π.Χ. αιώνα.

© 2007 John S. Latsis Public Benefit Foundation